Konstrukcja ACI - Accusativus cum infinitivo
Konstrukcja ACI (accusativus cum infinitivo, biernik z bezokolicznikiem) to konstrukcja zdania pojedynczego, której odpowiadają w języku polskim dwa zdania: nadrzędne i podrzędne dopełnieniowe. Nazwa pochodzi od połączenia w łacińskim zdaniu dopełnienia w bierniku (accusativus) z bezokolicznikiem (infinitivus).
Konstrukcja ACI występuje po czasownikach deklaratywnych (wyrażających słowa, odczuwanie, wolę, itp.): mówię (że), słyszę (że), czuję (że), myślę (że), boję się (że), cieszę się (że), (nie) chcę (aby). Orzeczenie zdania (w polskim zdaniu - orzeczenie zdania głównego) nazywa się słowem rządzącym (verbum regens).
W klasycznej łacinie użycie konstrukcji ACI jest podstawowym sposobem wyrażania mowy zależnej. Mowa zależna to nie tylko sposób przytaczania czyjejś wypowiedzi, ale każda wypowiedź przyporządkowana pewnej osobie jako zdanie podrzędne:
Jeśli w zdaniu nie ma jawnego podmiotu, wstawiamy zaimek w Acc. wynikający z końcówki osobowej czasownika. Weźmy zdanie Libros lego. (Czytam książki). Na podstawie czasownika lego (czytam) odtwarzamy zaimek ego (ja) i zmieniamy jego przypadek na biernik - me, a czasownik lego na bezokolicznik legere. W ten sposób otrzymujemy: Putas me libros legere. (Myślisz, że czytam książki).
W miejsce słowa "myślisz" można oczywiście wstawić inne słowo lub wyrażenie z czasownikiem deklaratywnym: nauczycielka myśli, mój brat powiedział, mamy nadzieję, np. Magistra me libros legere sperat. (Nauczycielka na nadzieję, że czytam książki). W konstrukcji ACI można zastosować także stronę bierną: Puella libri a te legi putat. (Dziewczyna myśli, że książki są przez ciebie czytane).
Konstrukcja ACI występuje po czasownikach deklaratywnych (wyrażających słowa, odczuwanie, wolę, itp.): mówię (że), słyszę (że), czuję (że), myślę (że), boję się (że), cieszę się (że), (nie) chcę (aby). Orzeczenie zdania (w polskim zdaniu - orzeczenie zdania głównego) nazywa się słowem rządzącym (verbum regens).
W klasycznej łacinie użycie konstrukcji ACI jest podstawowym sposobem wyrażania mowy zależnej. Mowa zależna to nie tylko sposób przytaczania czyjejś wypowiedzi, ale każda wypowiedź przyporządkowana pewnej osobie jako zdanie podrzędne:
Julia libenter legit. - Julia chętnie czyta. (mowa niezależna)
Scio Juliam libenter legere. - Wiem, że Julia chętnie czyta. (mowa zależna - ACI)
Scio Juliam libenter legere. - Wiem, że Julia chętnie czyta. (mowa zależna - ACI)
Przekształcenie zdania do konstrukcji ACI polega na:
- zmianie przypadku pierwotnego podmiotu z mianownika na biernik
Julia (Nom.) → Juliam (Acc.) - zmianie formy czasownika z osobowej na bezokolicznik
legit → legere - wstawieniu słowa rządzącego (verbum regens)
Julia libenter legit → Scio Juliam libenter legere.
Jeśli w zdaniu nie ma jawnego podmiotu, wstawiamy zaimek w Acc. wynikający z końcówki osobowej czasownika. Weźmy zdanie Libros lego. (Czytam książki). Na podstawie czasownika lego (czytam) odtwarzamy zaimek ego (ja) i zmieniamy jego przypadek na biernik - me, a czasownik lego na bezokolicznik legere. W ten sposób otrzymujemy: Putas me libros legere. (Myślisz, że czytam książki).
W miejsce słowa "myślisz" można oczywiście wstawić inne słowo lub wyrażenie z czasownikiem deklaratywnym: nauczycielka myśli, mój brat powiedział, mamy nadzieję, np. Magistra me libros legere sperat. (Nauczycielka na nadzieję, że czytam książki). W konstrukcji ACI można zastosować także stronę bierną: Puella libri a te legi putat. (Dziewczyna myśli, że książki są przez ciebie czytane).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz